فهرست
1- تاثیر مهات های شناختی در یادگیری
2- تعامل ژنتیک و آموزش در رشد کارکردهای شناختی

تاثیر مهارتهای شناختی در یادگیری

به شکل زیر نگاه کنید. این شکل مدل یادگیری را نشان می‌دهد. طبق این مدل، مهارت­های شناختی، پایه و زیرساخت فرایند یادگیری انسان هستند و بیش­ترین نقش را در یادگیری ایفا می‌کنند. در حقیقت، این مهارت­ها پلی برای انتقال اطلاعات از جهان بیرون به مغز و پردازش آن هستند.
بدین ترتیب، شناسایی به موقع میزان این مهارت­ها در سنین پایین (قبل از ورود به دبستان و اوایل دوره ابتدایی) و آموزش آن­ها به کودکان در رشد تحصیلی، شخصیتی و شغلی آن­ها می تواند به میزان قابل توجهی اثربخش باشد.
نقش مهارت های شناختی طبق مدل یادگیری
شکل 1: نقش مهارت‌های شناختی طبق مدل یادگیری
بخش­هایی که حاشیه قرمز رنگ دارند مهارت­های شناختی هستند. طبق این مدل، مهارت­های شناختی، پایه و اساس یادگیری به شمار می روند. از جمله مهارت­های شناختی عبارت­اند از:
  • توجه،
  • توانایی حل مسئله و  استدلال منطقی،
  • حافظه(کاری، دیداری، شنیداری)
  • خودتنظیمی و خودکنترلی…
 می‌بینید که این مهارت­ها تا حدی ساده و بسیاری از اوقات  قابل چشم پوشی به نظر می‌رسند. اما تاثیر هریک از آن­ها در سطح یادگیری و موفقیت فرد شگفت­انگیز است. مثلا، شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در کلاس یا جلسه‌ای مدتی توجه و تمرکزتان را از دست بدهید، از بحث جا بمانید و وقتی که به موضوع برمی‌گردید، از ترس اینکه دیگران در مورد شما چه فکری می‌کنند یا اینکه ممکن است مورد تمسخر حاضرین قرار گیرید، از درخواست برای تکرار مجدد موضوع صرف نظر کنید. خوب، حال تصور کنید که این مشکل در “توجه پایدار” بارها تکرار شود و مرتب از بحث کلاس جا بمانید. نهایتا چیزی جز کاهش اعتماد به نفس، احساس ضعف و بی‌علاقگی نسبت درس و نهایتا کناره‌گیری از آن درس انتظارتان را نخواهد کشید.
ناراحتی کودک از روش تدریس و تکالیف مدرسه و تاثیر مهارت های شناختی
مشکل در هریک از مهارتهای شناختی عواقب جبران ناپذیری را در رشد تحصیلی و اجتماعی افراد خواهد داشت
واضح است اگر چنین مسئله‌ای به سایر مباحث و دروس بسط پیدا کند می‌تواند آثار زیان­بارتری را برجا گذارد. بدین ترتیب، نادیده گرفتن مشکل ساده “ضعف در توجه پایدار” عاملی می‌شود برای مشکلات تحصیلی، روانی-اجتماعی، شغلی و… اما چنانچه همین مشکل ساده را به موقع شناسایی کنیم، راه حل آن را بیابیم و به موقع اقدام کنیم، می‌توانیم به موقع آن را رفع و از مشکلات بزرگ­تر جلوگیری کنیم.
اما آیا مهارت­های شناختی قابل یادگیری هستند؟ به عنوان مثال، آیا می‎توان حافظه را افزایش داد؟ برای یافتن پاسخ خود توصیه می‌کنیم مقاله ” راهکارهای افزایش هوش و یادگیری ” را مطالعه کنید. اما در این­جا می‌توانیم به اختصار بگوییم، خوشبختانه بله، رشد شناختی از تعامل میان ژن­ها و محیط حاصل می‌شود اما مسئله این نیست که آیا رشد شناختی محصول ژنتیک است یا محیط و آموزش، بلکه مسئله این است که چگونه ژنتیک و محیط با هم تعامل می‌کنند تا رشد شناختی ایجاد شود.

تعامل ژنتیک و آموزش در رشد کارکردهای شناختی

تعامل میان ژن­ها و محیط تقریبا در تمامی جنبه‌های رشد وجود دارد؛ به طوری که، حتی در ابتدایی‌ترین سطح رشد انسان، بدون ژن، فرزندی وجود نخواهد داشت و بدون داشتن محیطی برای رشد نیز فرزندی وجود نخواهد داشت. از همان اوایل زندگی، نقش محیط و آموزش در شکل گیری رشد شناختی کودکان بسیار پررنگ است. به عنوان مثال، خردسالان، بیشتر تحت تاثیر تجربیات و انتخاب والدین رشد می‌کنند. کتاب‌هایی که به آنها دسترسی دارند، بازی‌هایی که در اختیارشان قرار می‌گیرد، ابزاری که در اختیارشان قرار می‌گیرد، همه و همه در رشد شناختی کودکان نقش دارند.  بنابراین، این ترجیحات والدین است که تعیین می‌کند که یک بچه 5 ساله با چه اسباب‌بازی بازی کند، چه بازی رایانه‌ای را انجام دهد یا چه کتابی در دسترس او قرار گیرد.
اما هنگامی که این فرد به 14 سالگی برسد، وضع فرق می‌کند. در این سن خود او تعیین می‌کند که چه کتابی را بخواند، یا چه بازی رایانه‌ای/فیزیکی را انجام دهد. بنابراین، هرچه در سنین کودکی والدین انتخاب­های بهتر و آگاهانه‌تری برای رشد شناختی کودک خود داشته باشند و ابزار و محیط مناسب­تری را برای او فراهم کنند، کودک نیز به سطح بالاتری از رشد شناختی دست می‌یابد و در سال­های آینده نیز موفق‌تر عمل خواهد کرد.
به علاوه در سنین کودکی، مغز به طور شگفت­انگیزی رشد می‌کند و تجربیات مثبت یا منفی محیط را جذب می‌کند. رشد شناختی کودک تا 7 سالگی به سطح قابل توجهی می‌رسد و تقریبا پس از 9 سالگی این رشد کم می‌شود. بنابراین ضروری است که مشکلات شناختی کودک قبل از 9 سالگی شناسایی شود و تلاش برای این مهارت­ها صورت گیرد. مقاله “راهنمای جامع انواع اختلالات یادگیری، تشخیص و درمان (قسمت اول)” به تفصیل مشکلات شناختی کودکان را شرح داده و در قسمت دوم راهکارهایی را برای درمان و رفع این مشکلات آورده است. توصیه می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با اختلالات یادگیری کودکان این مقالات را مطالعه کنید.